Een moderne Spaanse klassieker

1

02/03/2016 door literairverslag

De instant klassieker Romanticismo van Manuel Longares is een trage roman die in lyrische stijl en met ironische blik het leven beschouwt van een gezin uit de improductieve klasse tijdens een historisch moment waarop alles verandert.

Het is november 1975 en de Madrileense elite, woonachtig in de wijk Salamanca, is in paniek: Franco ligt op sterven. Haastig halen ze hun geld van de bank en hun juwelen uit de kluis en verstoppen het. Bang dat na de dood van Franco de ‘roden’ (rogelios) alles van hen zullen afpakken. Zo begint Romanticismo van Manuel Longares en meteen is de scheiding tussen de ‘roden’ en de ‘franquistas’, de verliezers en de winnaars van de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939), expliciet aanwezig en zal dat ook blijven in de loop van de roman.

Meteen bij uitkomst in 2001 werd Romanticismo al bestempeld als een moderne klassieker door de Spaanse literaire kritiek. Eindelijk een roman over een periode van grote veranderingen in de recente Spaanse geschiedenis: la Transición, oftewel de overgang naar de democratie na de dood van de dictator Francisco Franco. Een periode die in 2001 nog maar net was afgerond. De dood van Generalísimo Franco luidt het einde in van het idyllische leven Pía en José Luis Arce, een rijkeluisgezin waarvan niemand ooit gewerkt heeft en nog steeds woont in het geboortehuis van Pía. In gelijke tred met de politieke en maatschappelijke veranderingen in Spanje, verandert ook het leven Pía en José Luis. Kort naar het overlijden van de patriarch (Franco), overlijdt ook Pía’s moeder, de matriarch van de familie en wordt het stel voor het eerst in hun leven gedwongen om zelfstandig na te denken. De socialisten, die tijdens de dictatuur alleen ondergronds konden opereren, gaan zich mengen in het openbare leven en winnen de verkiezingen in 1982. Ook in het persoonlijke leven van de familie Arce dringen de ‘roden’ binnen: hun nieuwe huishoudster zingt De Internationale tijdens het koken en ze komen in aanraking met de salonsocialist Monjardín die meer weet over het politieke verleden van Pía’s vader en de liefdesaffaire van haar moeder. Toch wordt het schisma tussen de elite en de ‘roden’ niet opgelost. Zoals vaak herhaald wordt: alles verandert, zodat alles hetzelfde kan blijven.

Ik heb het geluk gehad om Manuel Longares een keer te ontmoeten. Bij een vak over contemporaine Spaanse literatuur aan de Universidad Completense de Madrid heeft de romancier een gastcollege verzorgd over deze roman. Met zachte stem vertelde de inmiddels al 72-jarige auteur hoe hij op het idee kwam voor het schrijven van deze roman. Door een mislukte relatie met een meisje uit de wijk Salamanca was hij gefascineerd geraakt door het milieu van welgestelde mensen die blijkbaar weinig uitvoerden, maar wel een leven vol intriges leidden. Zijn obsessie met deze omgeving is terug te zien in de ellenlange en over-the-top-beschrijvingen van straten, winkels, huizen en personen. Ook het roddelcircuit onder leiding van de journaliste Caty Labaig speelt een belangrijke rol. Zijn stijl balanceert daarom tussen lyriek en ironie: de schoonheid van het decor en de banaliteit van de bevoordeelde klasse.

Het is jammer dat Romanticismo nog nooit naar het Nederlands vertaald is. De beschrijving van hoe een bevoorrecht milieu tijdens een radicale maatschappelijke verandering zich staande probeert te houden en, hoe knullig ze het ook aanpakken, daar ook nog redelijk in slagen, is hilarisch en intrigerend. Het is geen page-turner: zijn complexe, lome zinnen vereisen een geconcentreerde en geduldige lezer. Toch word je meegezogen in Longares’ klaarblijkelijke fascinatie voor de rijke families van Salamanca en hun eigenaardigheden. Hoewel je niet eens hun buren zou willen zijn, laat staan hun vrienden, zal je de familie Arce en hun entourage nooit vergeten.

Manuel Longares: Romanticismo; Cátedra, Letras Hispánicas, een editie van Juan Carlos Peinado; 2008, 516 pagina’s.